Kolindo
Nika
Klaudia
Ndoja
Klea
Qeta
Juljan
Vasa
Klevisa
Preci
APARATI I EKSKRETIMIT
PROJEKT BIOLOGJI
Mosfunksionimi i veshkës mund të ndodhë për shkak të një situate akute apo problemeve kronike në veshka. Në mosfunksionimin akut të veshkës funksioni i tyre ka humbur me shpejtësi dhe mund të ndodhë nga një larmi shkaqesh. Lista e tyre shpesh kategorizohet bazuar në atë se ku është shkaktuar dëmtimi.
Shkaqe pre-renale janë reduktimi i furnizimit me gjak të veshkave. Shembuj të kësaj janë:
-Hipovolemia (volumi i ulët i gjakut) për shkak të humbjes së gjakut.
-Dehidratimi për shkak të humbjes së lëngjeve të trupit (të vjellat, diarreja, djersitja, temperatura e lartë).
-Marrje e paktë e lëngjeve.
-Medikamentet, p.sh. diuretikët, mund të shkaktojnë humbje të tepruar të ujit.
-Rrjedhë jo normale e gjakut nga dhe drejt veshkave për shkak të dëmtimit të arteries ose venës renale.
-Medikamentet. Disa medikamente janë toksike për veshkat, p.sh. ilaçet anti inflamatore jo steroidale si ibuprofen dhe naproxen. Medikamente të tjera potencialisht toksike janë antibiotikët si aminoglikocidet (gentamicin, tobramycin), litiumi (Eskalith, Lithobid), medikamentet që përmbajnë jod siç janë ato që injektohen si lëndë kontrasti në radiologji.
-Rabdomioliza. Kjo është një situatë në të cilën kemi një bllokim të konsiderueshëm të muskujve në trup dhe fibrat e dëmtuara të muskujve bllokojnë sistemin filtrues të veshkave. Kjo ndodh për shkak të ndonjë traume, dëmtimeve nga një aksident dhe nga djegiet. Disa medikamente të përdorura për të trajtuar kolesterolin e lartë mund ta shkaktojnë këtë gjendje.
Cilat janë simptomat e mosfunksionimit të veshkave?
-Në fillim, mosfunksionimi i veshkave mund të jetë simptomatik (që nuk prodhon ndonjë simptomë). Me reduktimin e funksionimit të veshkave, simptomat lidhen me paaftësinë për të rregulluar balancën elektrolitike të ujit, pastrimin e mbeturinave nga trupi dhe promovimin e prodhimit të qelizave të kuqe të gjakut. Letargjia, dobësia, frymëmarrja me hope dhe një ënjtje e përgjithshme mund të jenë shenja dalluese. Mund të krijohen rrethana të panjohura apo të patrajtuara që kërcënojnë jetën.
Kanceri i fshikëzës së urinës
​
Tek kanceri i fshikëzës së urinës qelizat fillojnë të shumohen në mënyrë të pakontrolluar
dhe prekin edhe qelizat e shëndetshme.Kanceri në fshikëzën e urinës zakonisht shfaqet tek
personat mbi moshën 55 vjeçare,dhe i njohur si faktor rreziku është pirja e duhanit.
Cilat janë simptomat?
Kanceri i fshikëzës së urinës zakonisht shfaqet me gjakderdhje pa dhimbje në urinë. Kjo
gjakderdhje mund të jetë e dukshme apo e detektueshme vetëm me mikroskop. Ndonjëherë
mund të zbulohet në urinë me anë të disa ekzaminimeve te tjera
Cilët janë faktorët e rrezikut?
Pirja e duhanit: Konsiderohet si faktori më i madh i rrezikut për zhvillimin e kancerit në
fshikëzën e urinës. Për duhanpirësit rreziku është dy herë më i madh se ata të cilët nuk
konsumojnë duhan. Substancat kimike të cilat shkaktojnë kancer, gjenden në tymin e duhanit,
absorbohen nëpërmjet mushkërive në gjak, nga këtu, filtrohen dhe arrijnë në fshikëzën e urinës.
Këto kimikate përmbajnë efekte kancerogjene në fshikëzën e urinës.
Profesione të caktuara:Kanceri i fshikëzës së urinës zakonisht shfaqet tek personat të cilët
punojnë në industri për bojëra, personat të cilët punojnë me kimikate si benzene dhe lende te
tjera kimike.
Faktorë të tjerë të rrezikut: Zakonisht shfaqet në moshën mbi 65 vjeçare. 4 herë më shpesh tek
meshujt sesa tek femrat.Rreziqe të tjera janë infeksionet kronike të traktit urinar, gurët në
veshka dhe në fshikëzën e urinës, mungesa e pirjes së lëngjeve, histori familjare me kancer në
fshikëzën e urinës, pirja e ujit me arsenik.
Aparati i ekskretimit (problemet dhe sëmundjes e gjëndrës mbiveshkore).
Në sëmundjet e gjendrës mbiveshkore bëjnë pjesë:
-
Incidentaloma e gjendrës mbiveshkore
-
Insuficenca e gjendrës mbiveshkore
-
Hiperplazia adrenale congenitale
-
Sindromi Conn
-
Sindromi Cushing
-
Feokromacitoma
Incidentalomat e gjendrës mbiveshkore janë masa 1 cm të cilat zbulohen rastësisht në gjendrën mbiveshkore gjatë një ekzaminimi imazherik ( grafi, skaner apo rezonancë magnetike) të barkut apo të mushkërisë. Zakonisht pacienti nuk ka shenja klinike. E rëndësishme është të vlerësohet nëse është një masë beninje apo malinje (kancerogjene), apo nëse është një masë funksionale ose jo.
Insuficenca e gjendrës mbiveshkore është shkatërrimi i gjendrës mbiveshkore i cili në shumicën e rasteve ka origjinë autoimune (vetë organizmi prodhon antitrupa kundër vetvetes). Shkaqe të tjera janë infeksionet mykotike, HIV, cytomegalovirus apo hemorragjitë nga traumat. Klinikisht varion nga simptomat jospecifike si lodhje, dobësi trupore, rënie në peshë, rënie të oreksit e deri format e rënda me çrregullime elektrolitike ( Na, k, cl) të cilat çojnë deri në vdekje.
Sindromi Cushing karakterizohet nga mbiprodhim i kortizolit nga gjendra mbiveshkore që mund të jetë tumor ose hiperplazi bilaterale. Klinikisht shprehet me obezitet të përqëndruar të zona e barkut, fytyrës dhe qafës, strie të kuqe në zonën e barkut, këmbë të holla, çrregullim i ciklit menstrual, lodhje muskulare, diabet, hipertension, osteoporozë. Shkak tjetër i Sindromit Cushing është dhe marrja e kortizonikëve për sëmundje të tjera kryesisht reumatizmale. Në analizat laboratorike vihet re nivel i lartë i kortizolit në gjak i cili është shkak dhe për simptomat e shfaqura.
Feokromacitoma janë tumore neuroendokrine që rriten nga qelizat e medulës së gjendrës mbiveshkore dhe prodhojnë adrenalinë dhe noradrenaline. Klinikisht shprehet me hipertension arterial i cili nuk dominohet nga mjekimi me antihipertensive dhe shoqërohet me dhimbje koke, rrahje të shpeshta të zemrës, djersë e shtuar.Diagnoza vendoset me matjen e metanefrinave në urinë ( adrenalin dhe noradrenaline apo metaboliteve të tyre) apo lokalizim i tumorit me anë të skanerit. Terapia e zgjedhur është heqja kirurgjikale e tumorit.
Uretër ektopike kemi atëherë kur hapja e uretrës është e vendosur jashtë fshikëzës. Kjo anomali është 6 herë më e përhapur tek femrat se sa tek meshkujt. Më parë, uretra ektopike diagnostikohej tek vajzat e moshës parashkollore për shkak të inlkontenencës (mosmbajtjes së urinës), në rastet me veshka të vetme apo të dyfishta lidhur me infeksionet urinare. Trajtimi kirurgjik është i shpeshtë: ri–implantimi i uretrës ektopike në fshikëz për personat me veshkë funksionale, me nefrektomi (heqje të veshkës), ose me heminefrektomi për ata të cilëve nuk i’u funksionon veshka. Ureterocela Ureterocela është zgjerimi i uretrës intravezikale. Një pjesë e uretrocelës gjendet në qafën e fshikëzës apo në uretër. Uretrocela mund të shkaktojë kthimin e urinës në veshka. Trajtohet në mënyrë kirurgjike me një shkallë të lartë suksesi. Mund të diagnostikohet që në shtatzëni me anë të kontrollit me eko, dhe me një ndërhyrje në kohë mund të eliminohet rreziku i infeksionit. Incidenca e lartë e refluksit në uretër dhe infeksioni urinar shkaktojnë rrezikun e shkaktërimit të një pjese të veshkës.